kıllı şehir olgunluğunu ölçmek, bir şehrin mevcut durumunu değerlendirmek, iyileştirme alanlarını belirlemek ve stratejik kararlar almak için önem taşımaktadır. Dolayısıyla, akıllı şehir olgunluğunu ölçmek, bir şehrin güçlü ve zayıf yönlerini anlamak, kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını sağlamak ve ilerlemeyi takip etmek için kritik bir araçtır. Ayrıca, ölçüm sonuçları, şehir yöneticilerine, paydaşlara ve vatandaşlara şehrin durumu hakkında şeffaf bir görünüm sunmakta ve karar alma süreçlerine rehberlik etmektedir. Sonuç olarak, akıllı şehir olgunluğunun önemi şehirlerin geleceği açısından kritik bir konudur ve bu olgunluğun ölçülmesi, şehirlerin daha yaşanabilir, sürdürülebilir ve rekabetçi hale gelmesine katkı sağlamaktadır.
020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı çalışmaları kapsamında 81 ilin olgunluklarının birlikte gelişiminin güvence altına alınması amacıyla ortak bir dil ve sistematik bir yapı oluşturan, ülkeye özgü Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli hazırlanmıştır. Hazırlanan model ile 81 ilin akıllı şehir olgunluk ölçümü 2020, 2021, 2022 ve 2023 yılları için tamamlanmıştır.
2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’nda tekrardan bahsi geçen Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme çalışmalarının 26. eylem olan “Şehirlerin akıllı şehir olgunluk seviyeleri belirlenecek, akıllı şehir endeksinin sürdürülebilirliği sağlanacaktır.” ile geliştirilmesi hedeflenmiştir.
Bu model bir şehrin akıllı şehir kabiliyetleri değerlendirilerek akıllı şehir olgunluk seviyesinin tespit edilmesi amacı ile geliştirilmiştir. Böylece, model ile kurumların akıllı şehir dönüşümlerinin yapısal, standart, tutarlı, etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesine katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli ile şehirlerin insan, teknoloji, tesis, kurumlar vb. tüm ekosistem varlıkları ile Akıllı Şehir Uygulamalarına yönelik hazırbulunuşluluğu sağlanarak ve doğru yatırımlar doğru bir şekilde hayata geçirilerek, doğru ve etkin bir sistem ile etkili sonuçlar elde etmeyi güvence altına almaktadır.
Faydanılanan Standartlar;
ünyada ülkelerden bağımsız olacak şekilde farklı kentleri bir arada değerlendirmeyi sağlayan ve akıllı şehirler ile ilgili olgunluk değerlendirme modellerini kullanan endeksler bulunmaktadır.
Bunların örnekleri ITU Akıllı ve Sürdürülebilir Kentler Oluşturma Modeli, UNECE-ITU Akıllı ve Sürdürülebilir Kent Göstergeleri, Morgenstadt Çerçeve Modeli, Akıllı Kent Hazırbulunuşluluk Modeli (Smart Cities Council), Avrupa Birliği – Avrupa Orta Ölçekli Kentler için Akıllı Kent Sıralama Modeli, Avrupa Komisyonu – Kültürel ve Yaratıcı Kent İzleme Modeli olarak verilebilir. PAS 181 ve ISO 37120 ise akıllı şehirler alanındaki uluslararası standartlardır.
Türkiye, hızla değişen ve dönüşen bir dünyada, şehirlerin sürdürülebilirlik, verimlilik ve yaşam kalitesi açısından stratejik önemi giderek artan bir konumda bulunmaktadır. Bu bağlamda, çağın gereksinimlerine uyum sağlayabilen, teknolojiyi etkin biçimde kullanarak vatandaşların yaşamını kolaylaştıran ve şehirlerin yönetimini iyileştiren akıllı şehir kavramı, Türkiye’nin de öncelikli gündem maddelerinden birini oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, Türkiye’de akıllı şehir çalışmalarına sistematik olarak yön verilmesi amacıyla Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli oluşturulmuş ve modelin ülke koşullarına uygun bir yapıda Türkiye’ye özgü olması sağlanmıştır.
Metodoloji;
kıllı Şehirler Olgunluk Değerlendirme Modeli’nin genel yapısı Morgenstadt Çerçeve Modeli baz alınarak hazırlanmış olup, il bazında ölçümü yapılacak göstergeler için ISO37120/122/123 standartlarından faydalanılmıştır. Referans alınan toplam 240 adet ISO (37120/122/123) göstergesinin ülkemiz için anlam taşıyan akıllı şehir göstergelerinin analizi ve veri bulunabilirlik analizi sonucu il düzeyinde 53 adet gösterge modele eklenmiştir. Bunların yanında 2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında belirlenmiş olan 170 performans göstergesi analiz edilerek 24 adet göstergenin akıllı şehir olgunluk değerlendirme ölçümü kapsamında bütüncül yaklaşımla ele aldığı tespit edilerek modele entegre edilmiştir.
Soru Setinin Belirlenmesi
ISO 37120 – ISO 37122 -IS0 37123 standartlarında yer alan göstergeler ve 2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı’nda yer alan performans göstergeleri baz alınarak soru seti oluşturulmuştur.
Hesaplama Metodolojisi
Model genelinde veriler 15 farklı kaynaktan çekilmektedir. Şehirlerin gösterge bazındaki skorlarının sistematik bir şekilde dönüştürülmesi için hesaplama metodolojisi belirlenmiştir.
Ağırlıklandırma Çalışması
Gösterge bazında elde edilen puanların önem derecesine göre çarpılacağı katsayılar belirlenerek ağırlıklandırma yapılacaktır.
Endeks ve Raporlama
Toplanan verilerden elde edilen puanlar ağırlık katsayılarıyla çarpılarak endeks çalışması gerçekleştirilecektir. Bu doğrultuda şehirlerin 16 bileşen kapsamında Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme raporları hazırlanacaktır.
Yönetim
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Yönetim' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Yönetim bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Akıllı Şehir Ekosistem Platformuna kayıtlı olma durumu
- Akıllı Şehir Ekosistem Platformunda proje/uygulama/çözüm varlığı
- Katılımcılık mekanizması
- Dezavantajlı gruplara yönelik mekanizmalar
- Akıllı şehir tanıtım faaliyetleri (mobil uygulama ve web sitesi)
Çevre
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Çevre' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Çevre bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Akıllı sulama, yenilikçi atıksu arıtma teknolojileri, yağmur suyu ve gri su yönetimi
- Atık yönetimi ve geri dönüşüm
- İklim değişikliği adaptasyonu
- Topraksız/Dikey tarım
Ekonomi
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Ekonomi' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Ekonomi bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Ar-Ge faaliyetleri, Kuluçka Merkezi, Creative Hub ve Teknoloji Geliştirme Bölgesi
- Dezavantajlı Gruplara Yönelik Ekonomik Çözümler
- İstihdamı artırma
- Gelir Dağılımı/Tüketim Eşitsizliğinin Sağlanması
Enerji
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Enerji' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Enerji bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Enerji verimliliği
- Yenilenebilir enerji ve enerji yatırımlarını teşvik etme
- Akıllı sokak aydınlatmaları
İnsan
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'İnsan' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
İnsan bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Aile, Kadın, Çocuk ve Gençlere Yönelik Sosyal Sorumluluk Projeleri
- Yoksul, Evsiz ve Kimsesizlere Yönelik Sosyal Koruma ve Sorumluluk Projeleri
- Kültür, Sanat, Turizm ve Spor Hizmetleri
- Ücretsiz İnternet Erişim Alanları
- İstihdama Yönelik e-Beceri Eğitimi, Dijital Okuryazarlık ve Farkındalık Eğitimi
- Engelli ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Koruma ve Sorumluluk Projeleri
- Kütüphanelerde dijital erişim
Ulaşım
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Ulaşım' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Ulaşım bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Otonom araçlar
- Entegre Trafik Yönetimi Arıza Tespiti ve Analizi
- Dezavantajlı grupların ulaşım hizmetlerinden yararlanması
- Otopark Yönetim ve Yönlendirme Sistemi
- Akıllı kavşak
- Çok modlu toplu taşıma, toplu taşıma araç içi kontrol sistemleri
- Bisiklet kullanımı/yolu ve paylaşımı
Yapılar
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Yapı' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Yapılar bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Yapı iklimlendirme sistemleri, yapılarda yenilenebilir enerjinin kullanımı, yapı enerji verimliliği
- Erken uyarı sistemleri, entegre acil durum sistemleri ve yapı güvenlik sistemleri
- Yapı bilgi modellemesi
- Yapılarda atık yönetimi
- Yapılarda akıllı enerji sayacı kullanımı
- Yapı envanteri uygulaması
Sağlık
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Sağlık' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Sağlık bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Uzaktan Hasta Takibi
- Mobil Sağlık Uygulamaları
- Giyilebilir Sağlık Teknolojileri
- Kronik Hasta Takibi ve Panik Butonu
- Yaşlı, Kronik ve Engelli İçin Evde Hasta Desteği
- Dezavantajlı Bireylerin Sağlık Hizmetlerine Erişimi
Afet
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Afet' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Afet bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Akıllı/erken uyarı sistemleri (Buzlanma ve Taşkın Uyarı Sistemleri, İleri Deprem Uyarısı, İleri Sel Uyarısı)
- Acil durum ve afetlere hazırlık eğitimleri, kent ve bölgesel afet tatbikatları
- Afet yönetimi, Doğal Afet Sonrası Acil Beslenme, Barınma Hizmeti
- Sel risk haritası, afet duyarlılık haritaları ve simülasyonları
Güvenlik
Güvenlik bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Kamusal alanlarda güvenliğin sağlanması
Bilgi Güvenliği
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Bilgi Güvenliği' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Bilgi Güvenliği bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- ISO 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi
- Siber güvenlik ve veri güvenliği/mahremiyeti
- Fiziksel güvenlik
Bilgi Teknolojileri
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Bilgi Teknolojileri' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Bilgi Teknolojileri bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Yapay Zeka
- IoT (Nesnelerin İnterneti)
- Blockzincir Teknolojisi
- Veri merkezi
İletişim Teknolojileri
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'İletişim Teknolojileri' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
İletişim Teknolojileri bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Haberleşme Altyapısı
Mekan
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Mekan' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Mekansal bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Mekansal Planlama ve Kentsel Dönüşüm
- Tarihi mekanların tanıtımı
- Dijital ikiz
- Yerel Peyzajın Korunması
- Akıllı bölgeler
CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri)
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'CBS' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
CBS bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Belediye hizmetlerinin takibi
- Coğrafi veri paylaşımı ve standartlar
- Gerçek zamanlı veri sunumu
- Büyük coğrafi veri üretim teknikleri
- Coğrafi analiz
- İç mekan CBS uygulaması
Altyapı
Aşağıda belirtilen başlıklar altında Ekosistem Platformuna girilen proje, uygulama ve çözümler 'Altyapı' bileşeni kapsamında olgunluk değerlendirme puanına dahil edilmektedir.
Altyapı bileşeni ile ilgili projeler ve uygulamalar:
- Entegre altyapı yönetimi
- Akıllı şebekeler
- Altyapı Yönetişiminde İzleme, Değerlendirme ve Değişimi
Kent Rehberi
Bakalık tarafından geliştirlen Kent Bilgi Sistemi kulanım durumu değerlendirilmektedir.
Kent Rehberi Bilgileri
- Ulusal Kent Rehberi
- Yerel Kent Rehberi
- Gözde Noktalar
- Gözde Noktalar
- Panoramik Fotoğraflar
- Sokak Fotoğrafları
- Canlı Kameralar
- Sensörler
Akıllı Dİnamik Form
Kent Bilgi Sistemi kapsamında geliştirilen Akıllı Dinamik Form kullanım durumu değerlendirilmektedir.
Akıllı Dİnamik Form Bilgileri
- Ulaşım Altyapı
- Fen İşleri
- Yapı
- Hat Bilgi Sistemi
- İtfaiye
Ulusal KBS Entegrasyonu
Kent Bilgi Sistemi kapsamında yapılan entegrasyonlara göre değerlendirilmektedir.
Ulusal KBS Entegrasyonu Bilgileri
- Önemli Yerler
- Mezarlık
- Park Bahçe
- Çevre Yönetimi
- İçme Suyu
- Yağmur Suyu
- Atık Su
- Ulaşım
- Şehir Verileri
Dijital Plan Arşivi Etkin Kullanma Durum
E-Plan dijital plan arşivi ile ilgili detaylar değerlendirilecektir.
Dijital Plan Arşivi
- Mekansal planların GML formatında TUCBS'ye uyumluluğu
TYAP/TGAP
TYAP/TGAP sistemlerini kullanım durumuna göre değerlendirme yapılacaktır.
TYAP/TGAP'ı Etkin Kullanma Durum
- Şehirdeki ulaşım sorunlarının çözümü için sistemin kullanım durumu
ULASAV
ULASAV kullanımı ile ilgili değerlendirme kriterleri.
ULASAV Etkin Kullanma Durum
- Şehirle ve ilgili belediye hakkındaki bilgilerin güncel ve erişilebilir olması
BELEDİYE WEB SAYFALARI
Belediyeye ait web sayfaları ile ilgili değerlendirme kriterleri.
Belediye WEB Sayfalarını Güncel Tutnma
- Şehirle ve ilgili belediye hakkındaki bilgilerin güncel ve erişilebilir olması
TÜİK
Belediyeye ait TÜİK verileri ile ilgili değerlendirme kriterleri.
TÜİK VERİ ENTEGRASYONU
- Şehrin demografik yapısı
- ekonomik durumu
- Eğitim ve kültür düzeyi
- Çevresel göstergeler
- Hastalık ve ölüm istatistikleri
SGK
Belediyeye ait SGK verileri ile ilgili değerlendirme kriterleri.
SGK VERİ ENTEGRASYONU
- Sigorta bilgilerine ilişkin veriler
BTK
Belediyeye ait BTK veriri ile ilgili değerlendirme kriterleri.
BTK VERİ ENTEGRASYONU
- İletişim altyapısı ile ilgili veriler
TÜRKPATENT
Belediyeye ait TÜRKPATENT verileri ile ilgili değerlendirme kriterleri.
BTK VERİ ENTEGRASYONU
- Kişi başına patent tescil sayısı
- Kişi başına marka tescil sayısı
EPDK
Belediyeye ait EPDK verileri ile ilgili değerlendirme kriterleri.
EPDK VERİ ENTEGRASYONU
- Enerji tüketimi verileri (Yenilenebilir enerji kapsamında)
WEB SİTELERİ
Belediyeye ait WEB Sitelerinden elde edilen verileri ile ilgili değerlendirme kriterleri.
WEB SİTELERİ VERİ ENTEGRASYONU
- e-şarj istasyonları, afet koordinasyon merkezleri, cbs ve akıllı şehir birim varlığı, coğrafi portal varlığı gibi verile
SİM VERİLERİ
Belediyeye ait sensörlerden elde edilen verileri ile ilgili değerlendirme kriterleri.
SİM VERİ ENTEGRASYONU
- Hava kalitesi göstergeleri